W XIX wieku w tradycji na Wołyniu – dzień 1 listopad był dniem modlitw w kościołach. Odpusty wszystkich świętych, procesje czytania i radość – za niebo przepełnione duchami przodków polskiego narodu. Śpiewane Litanie do Wszystkich Świętych były hołdem , uwielbieniem i podzięką – za ich obecność i pomoc w życiu, wzywający wiernych.

Wystawiono wszystkie obrazy przed ołtarze, przechowywane w zakątkach kościoła i jakby wyłączone z kultu. Był zwyczaj kłaniania się świętym, całowania rąk , jak były odkryte – za zdziałane cuda.

Palone świece wotywne, zmieszane z zapachem więdnących liści z otwartych drzwi , powietrze czyniło słodkim- migdałowym, Dzieciom tłumaczono, że święci nanieśli zapachów. z nieba a tam dobroć i szczęście duszom zbawionym, Po kolacji, na stole zostawiano chleb i wodę – duszom, które mając jeden dzień w roku odpustu – zechcą zejść na ziemię, wzywane przez żywych,

Dzień Zaduszny , zwany też Zaduszkami – tak czy siak- poświęcony wyłącznie duszom zmarłych Przodków. Kto nie mógł iść na mogiłki – cmentarz, starym i małym dzieciom, pieczono wcześniej pierogi z kaszą jęczmienną – leniwe ( bez oblepki) do domu podpalone na cmentarz. Zwyczajowo dawano je dziadom proszącym w zamian za modlitwę. Stali całym rzędem przed bramą cmentarza- żebrząc jałmużny. Kto tylko mógł dając pieroga. jajko lub datek – wymieniał kilka imion zmarłych i prosił za ich dusze o modlitwę. Podobno „dziadowski pacierze, biskupiego wartszy”. Mogiły przybrane jałowcem, sosną , świerkiem – żeby zło nie siadało, nie rozciągało modlitwy – przekładane kaliną, szyszkami i krzyżykami z białych śnieguliczek. Szli ludzie, za cmentarny mur, na mogły niechrzczonych dzieci, samobójców i łotrów- wyrzuconych z kościoła za morderstwo. Tam nie stawiali świeczek, był tylko wspólny pacierz za dusze czyścowe. Na pańskich grobach, u dziedziców, majętnych, uczonych, księży – stało więcej woskowych świec a u zwyczajnych katolików – stawiali po jednej, zakopując w ziemię. Starsi ludzie dawnego zwyczaju, kładli pierogi pod krzyż, albo kawałek chleba – duszom na poratowanie i nocne pożywienie . Opowiadano, że tej nocy, nieraz w kościele starym, omodlonym albo w kaplicy ogólnej na cmentarzu, ciekawscy widzieli światło palących się świec( chociaż nikt ich nie zapalał). W dawniejszym zwyczaju, dziady cmentarne czuwali do północy pomiędzy krzyżami siedząc na łachmanach, Zmawiali koronki do Męki Pańskiej i śpiewali po dawnemu.

Dusze rzewnie zapłakali i na chmary zawołali.
Chmary, chmary przyjmicie nas, sam Pan Jezus nie wi o nas.
A chmara imż odpowiada, a biada wam dusze biada,
Wyście Boga nie słuchali, całe życie w grzechach trwali.
ach Maryjo ratuj nas.

Dawali kościelnemu datek, żeby zadzwonił małym dzwonem na północ – żeby dusze, wypuszczone do świata, dzwon odprowadzał do nieba, Opowiadali mi najstarsi Polacy z Wołynia, po swoich prababkach i babkach wiedząc - dawne obyczaje w starych wsiach, tak do roku 1860 ludzka pamięć sięgała. Westchnijcie za dusze Przodków - dawnych, za pomordowanych na Wołyniu ,za zapomnianych – za nimi nikt się nie modli.

Z wołyńskim ukłonem,        
Krzysztof Kołtun    

<< kliknij na foto, aby powiększyć >>